Αλεξάνδρα ΚορδόσηΣυμβουλευτική Ψυχολόγος / Ψυχοθεραπεύτρια (MA.,BSc.)

Ψυχολογία Για Εμάς

ΦΡΟΝΤΙΖΟΥΜΕ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΜΑΣ ΓΙΑ ΝΑ ΖΟΥΜΕ ΑΡΜΟΝΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ

Ψυχίατρος ή Ψυχολόγος;

Στη χώρα μας, δυστυχώς λόγω της ελλιπούς παιδείας γύρω από τα θέματα της ψυχικής υγείας, συχνά ο κόσμος δε γνωρίζει ποιες είναι οι παροχές στο χώρο της ψυχικής υγείας και τι ακριβώς αυτές περιλαμβάνουν. Ο περισσότερος κόσμος δε γνωρίζει που να απευθυνθεί και πως μπορεί να λάβει βοήθεια εάν τυχόν τη χρειάζεται. Επιπλέον, επειδή το ψυχολογικό "πρόβλημα" συνοδεύει ένα αναπόφευκτο στίγμα στη κοινωνία μας, θεωρείται "ταμπού" όχι μόνο το να ζητήσει κανείς βοήθεια αλλά έστω και το να ενημερωθεί σχετικά.

Ο ψυχίατρος είναι ιατρός, δηλαδή η επιστημονική κατάρτιση του είναι βασισμένα στη κλασσική ιατρική και τη ψυχιατρική, δηλαδή την νευρολογία του εγκεφάλου. Ως αποτέλεσμα, η ψυχιατρική αξιολόγηση βασίζεται στη γνώση της λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου και της ανατομίας του σώματος και η θεραπεία που προσφέρει η ψυχιατρική προσέγγιση είναι βασισμένη στο ιατρικό / βιολογικό μοντέλο. Ο ψυχίατρος παρατηρεί τα κλινικά συμπτώματα που παρεκκλίνουν από αυτό που θεωρείται ένας "φυσιολογικός εγκέφαλος" και μία "φυσιολογική συμπεριφορά" βάση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου των Ψυχικών Διαταραχών (DSM). Ως μέσο θεραπείας, ο ψυχίατρος χορηγεί φάρμακα ειδικά σχεδιασμένα να ελέγξουν (μέσω της αλλαγής της νευροχημείας του εγκεφάλου) τα συμπτώματα αυτά και έτσι βοηθά τους ασθενείς να επιστρέψουν σε ένα "νορμάλ εύρος" εγκεφαλικής λειτουργίας και συμπεριφοράς. Τα οφέλη της φαρμακολογικής θεραπείας συνήθως εμφανίζονται άμεσα (από λίγες ημέρες μέχρι περίπου δύο εβδομάδες). Η διάρκεια της θεραπείας καθώς και η σταδιακή διακοπή της θα πρέπει να αξιολογείται αυστηρά σε συνεργασία με το ψυχίατρο. Η φαρμακοθεραπεία είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στον έλεγχο οξέων συμπτωμάτων, όμως τα οφέλη της έχουν τη τάση να είναι μόνο βραχυπρόθεσμα εάν χρησιμοποιείται μόνη της - χωρίς τη ταυτόχρονη ψυχοθεραπεία. Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν για μεγάλα χρονικά διαστήματα φαρμακολογική θεραπεία, συχνά έχουν τη τάση να υποβιβάζουν τα ζητήματα τους σε σωματικά συμπτώματα και ενοχλήσεις και αμελούν να αναπτύξουν μία βαθύτερη επίγνωση των ψυχολογικών τους ανησυχιών. Ως αποτέλεσμα παρουσιάζουν αυξημένη προδιάθεση υποτροπής σε μελλοντικές ψυχοπιεστικές περιόδους.

Ο Ψυχολόγος έχει ειδικευτεί σε μία ολιστική προσέγγιση της ανθρώπινης φύσης, κάτι που περιλαμβάνει τόσο τη βιολογική λειτουργία του εγκεφάλου (το ιατρικό μοντέλο) καθώς επίσης τη γνωσιακή, συναισθηματική, συμπεριφορική, κοινωνική, υπαρξιακή και πνευματική φύση του ανθρώπου. Ο ψυχολόγος δεν είναι κλασσικός ιατρός και ως αποτέλεσμα δε χορηγεί φάρμακα. Εάν χρειάζεται οπωσδήποτε ο ασθενής τη φαρμακοθεραπεία, τότε ο ψυχολόγος θα παραπέμψει τον ασθενή σε ψυχίατρο αποκλειστικά ή παράλληλα με τη ψυχοθεραπεία που θα προσφέρει. Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις του ψυχολόγου / ψυχοθεραπευτή ποικίλουν ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε ασθενή, το μοντέλο που ο ψυχολόγος έχει εκπαιδευτεί ή επιλέγει ανάλογα τη περίπτωση και σε γενικές γραμμές η θεραπεία δεν έχει τόσο ξεκάθαρη πορεία και άμεσα αποτελέσματα όπως το να λάβει κανείς ένα ιατρικό σκεύασμα. Είναι όμως ερευνητικά αποδεδειγμένο ότι οι άνθρωποι που έχουν κάνει έστω και για μικρό χρονικό διάστημα ψυχοθεραπεία, αισθάνονται συνολικά καλύτερα, έχουν μεγαλύτερη επίγνωση εαυτού και επιδεικνύουν καλύτερη διαχείριση των προβλημάτων τους. Τα βασικά κοινά "εργαλεία" που χρησιμοποιεί ο ψυχολόγος στη θεραπεία, ανεξαρτήτως συγκεκριμένης προσέγγισης, είναι η θεραπευτική σχέση, η  επικοινωνία, η συναισθηματική κατανόηση (ενσυναίσθηση) και ο σεβασμός προς το θεραπευόμενο και τις ιδιαίτερες εμπειρίες του. Ο ψυχολόγος δεν έχει το ρόλο του "κριτή" απέναντι στους θεραπευομένους του - όπως συχνά λαθεμένα πιστεύει ο κόσμος. Επίσης ο θεραπευτής δεν αναπληρώνει την απουσία φίλων, καθώς η θεραπευτική σχέση έχει τέτοιες ιδιαιτερότητες που την καθιστούν εντελώς διαφορετική από τη φιλική σχέση. Μία σωστότερη τοποθέτηση είναι ότι ο ψυχολόγος παρέχει μία "ασφαλή βάση", η οποία βοηθά το θεραπευόμενο να κατανοήσει καλύτερα τον εαυτό του και τις εμπειρίες του, να εξερευνήσει το πραγματικό δυναμικό του και να δοκιμάσει νέες κατευθύνσεις που του ταιριάζουν με στόχο την επίλυση των προβλημάτων του.

Οι περισσότεροι κρατικοί φορείς στη χώρα μας, είναι ψυχιατρικοί, όπως π.χ. είναι τα δημόσια ψυχιατρικά ιδρύματα (Αιγινήτειο, Αρεταίειο, ΔΑΦΝΗ, Δρομοκαϊτιο και τα Κέντρα Ψυχικής Υγιεινής). Συνήθως εκεί απευθύνονται επείγοντα περιστατικά, πολλές φορές εξαιτίας κάποια ακραίας συμπεριφοράς που εκδήλωσε το άτομο. Αυτό συχνά περιλαμβάνει την "αναγκαστική" νοσηλεία του ατόμου, κάτι που γίνεται δηλαδή μέσω εισαγγελικής παρέμβασης (που αιτείται η αστυνομία ή τα μέλη της οικογένειας του ατόμου). Σε πιο ελαφριές μορφές ψυχικών διαταραχών (που δεν θεωρείται αναγκαιότητα η νοσηλεία του ατόμου), παρέχεται ψυχιατρική φροντίδα σε κέντρα ημέρας που επισκέπτεται ο ασθενής σε τακτά χρονικά διαστήματα. Υπάρχουν περιορισμένοι φορείς που συνεργάζονται με τις ψυχιατρικές δομές, οι οποίοι παρέχουν χαμηλού κόστους ή δωρεάν ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες στο πάσχοντα και την οικογένεια του, αλλά δυστυχώς λόγω της μειωμένης επιδότησης από το κράτος, καλύπτουν πολύ μικρή μερίδα των πραγματικών αναγκών.

Ψυχοθεραπεία (βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη) σε άτομα που δε συγκαταλέγονται στα "βαριά περιστατικά" ,δυστυχώς σπάνια παρέχεται από κρατικούς φορείς και έτσι είναι διαθέσιμη μόνο στον ιδιωτικό τομέα από ιδιώτες ψυχολόγους / ψυχοθεραπευτές. Αυτό είναι ιδιαίτερα ατυχές, καθώς υπάρχει μεγάλη μερίδα ανθρώπων οι οποίοι θα επωφελούνταν από ψυχοθεραπεία και είναι αφανείς στις λίστες των δημόσιων φορέων. Είναι οι άνθρωποι που ψωνίζουν στο "super market", όπως χαρακτηριστικά είχε πει ένας επόπτης μου, εννοώντας ότι όλοι οι άνθρωποι θα επωφελούνταν από τη ψυχοθεραπεία, καθώς όλοι μας σε κάποια φάση της ζωής μας χρειαζόμαστε ψυχολογική υποστήριξη.

Οι πιο διακεκριμένες ψυχολογικές προσεγγίσεις περιλαμβάνουν:

  • Γνωσιακές προσεγγίσεις: εστιάζουν στις νοητικές διεργασίες του ατόμου (σκέψεις) και πως αυτές επηρεάζουν τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές του ατόμου
  • Συμπεριφορικές προσεγγίσεις: εστιάζουν στη παρατήρηση των συμπεριφορών του ατόμου και των συνθηκών κάτω από τις οποίες εμφανίζονται ή απουσιάζουν
  • Ανθρωπιστικές και Υπαρξιακές προσεγγίσεις: εστιάζουν στην ελεύθερη και αυθεντική έκφραση της ολότητας του ατόμου
  • Ψυχοδυναμικές προσεγγίσεις: εστιάζουν στις υποσυνείδητες διεργασίες του ατόμου και τις πρωταρχικές σχέσεις του και αναλύουν το πως αυτές επηρεάζουν τα συναισθήματα και τις παροντικές σχέσεις του
  • Διϋποκειμενικές προσεγγίσεις: εστιάζουν στο βαθμό αμοιβαιότητας και συντονισμού στις πρωταρχικές σχέσεις του ατόμου και εξετάζουν τη ποιότητα της παρούσας αλληλεπίδρασης μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου
  • Συστημικές προσεγγίσεις: εστιάζουν στη συσχέτιση του ατόμου με το ευρύτερο περιβάλλον του (τα διάφορα συστήματα στα οποία το άτομο εμπεριέχεται) και αναλύουν το πώς επηρεάζεται και συμπεριφέρεται το άτομο μέσα σε αυτό
  • Υπερπροσωπικές προσεγγίσεις: ενσωματώνουν τη πνευματική διάσταση στην ψυχολογική προσέγγιση και δίνουν έμφαση στις ιδιαίτερες και ανώτερες εμπειρίες του ατόμου
  • Βιωματικές προσεγγίσεις: χρησιμοποιούν στη θεραπευτική διαδικασία διάφορα εικαστικά, ενεργειακά και αισθητηριακά μέσα (θεραπεία μέσω της τέχνης, παιγνιοθεραπεία, δραματοθεραπεία, ενεργοποίηση του σώματος, τεχνικές χαλάρωσης, ύπνωση, οραματισμός, και άλλες τεχνικές)

Οι διαφορετικές θεραπευτικές προσεγγίσεις δεν είναι απαραίτητα αντιφατικές μεταξύ τους. Αποτελούν διαφορετικούς τρόπους θεραπευτικής δουλειάς κάτω από τον ίδιο βασικό άξονα: το να κατανοήσουν τις ανθρώπινες αντιδράσεις μέσα από τις εμπειρίες του ατόμου και να ενισχύσουν τη ποιότητα της ζωής του. Ως αποτέλεσμα, συχνά οι διαφορετικές προσεγγίσεις συνδυάζονται στη θεραπευτική διαδικασία, έτσι ώστε να μην είναι εύκολο να ξεχωρίσει κανείς ποια κλασσική προσέγγιση χρησιμοποιεί ο εκάστοτε ειδικός.

Σε περίπτωση που ανησυχείτε για κάποιον οικείο σας και θεωρείτε ότι θα έπρεπε να ζητήσει βοήθεια από ειδικό στο χώρο της ψυχικής υγείας, ενθαρρύνετε τον να επικοινωνήσει ο ίδιος με το ψυχολόγο. Ανακουφίστε τον λέγοντας του ότι δε χρειάζεται να ακολουθήσει μία θεραπευτική διαδικασία εφόσον δε του ταιριάζει, αλλά ενημερώστε τον για το πώς εσείς αισθάνεστε δίπλα του, πως εισπράττετε εσείς το πρόβλημα του και ενθαρρύνετε τον στο να ζητήσει βοήθεια - σαν μία ένδειξη προσπάθειας, ανεξαρτήτως αποτελέσματος. Το να ρίξει κανείς μία ματιά στις πληροφορίες που αναγράφονται σε αυτόν ή σε άλλο σχετικό ιστότοπο, ή το να έχει κανείς στα χέρια του ένα φυλλάδιο ή ένα τηλέφωνο επικοινωνίας του ειδικού, ίσως είναι αρκετό κάποιες φορές προκειμένου να κινητοποιηθεί αυτός που έχει ανάγκη και να πάρει την απόφαση να ζητήσει βοήθεια.

Σε περίπτωση δε που κάποιος οικείος σας εκδηλώσει (συνήθως ξαφνικά) ακραίες ή επικίνδυνες συμπεριφορές και θεωρείτε πως είναι αδύνατη η επίγνωση του ατόμου αυτού για την ανάγκη που έχει να λάβει βοήθεια, το πιθανότερο είναι πως πρόκειται για κάποιο "οξύ επεισόδιο" κάποιας ψυχικής διαταραχής. Στη περίπτωση αυτή, χρειάζεται η άμεση επαφή με ψυχίατρο και ενδεχομένως η νοσηλεία του ατόμου σε ψυχιατρικό νοσοκομείο. Στη περίπτωση που το άτομο αποτελεί κίνδυνο για τον εαυτό του ή τους γύρω του και αδυνατεί να συνεργαστεί στο να έρθει σε επαφή με ψυχίατρο, θα χρειαστεί η εισαγγελική παρέμβαση για την αναγκαστική νοσηλεία του και σε αυτό το ενδεχόμενο θα πρέπει να επικοινωνήσετε με την αστυνομία.

english version